Özel röportajlarımıza, yatırım konusundaki özenli içerikleri ile dikkat çeken Kişisel Finans ile devam ediyoruz. Küçük yatırımcı ne yapmalı konusunda “yatırım 101” diyeceğimiz güzellikte, hap bilgiler içeren röportajı biz de keyifle okuduk. Kişisel Finans‘a finansal okuryazarlığa katkı sağlayan bu röportajı için çok teşekkür ederiz.
Yazı İçeriği
- 1. Borsada yatırım konusunda deneyimli bir isimsiniz. Ancak sizi tanımayanlar için kendinizden bahseder misiniz?
- 2. Bireysel ilk yatırımınızı kaç yaşında ve neye yapmıştınız? Bu yatırımın getirisi nasıl oldu?
- 3. Yatırım yapmak mı, para biriktirmek mi; hangisi daha zor?
- 4. Bugüne kadar yaptığınız bireysel yatırımlar arasında hangisi en yüksek kazancı sağladı?
- 5. Peki ya en kötü yatırımınız?
- 6. En sevdiğiniz bireysel yatırım aracı hangisi, niçin?
- 7. Kripto paraları küçük yatırımcı için bir yatırım aracı olarak görüyor musunuz?
- 8. Bireysel yatırım olarak ev ya da arsa aldınız mı hiç? Getirisi nasıl oldu?
- 9. Küçük yatırımcı ne yapmalı, 3 altın öğüt olarak ne verirsiniz?
- 10. Küçük yatırımcı kendini nasıl geliştirebilir?
- 11. Ekonomik açıdan en sıcak gündem Türkiye’de de dünyada da enflasyon. Enflasyona karşı siz yatırımlarınızı gerek kısa gerekse de uzun vadede nasıl koruyorsunuz?
- 12. Borsayı yakından takip ediyorsunuz. Bugünlerde yüzbinlerce yeni bireysel yatırımcı borsaya giriyor. Onlara yol göstermesi açısından soracak olursak; sizin bugüne dek yaptığınız en iyi ve en kötü borsa yatırımlarınız neler oldu?
- 13. Borsa çok önemli bir ralli yaşadı 2022’de, 2023’de borsanın istikametini nasıl görüyorsunuz? 🙂
1. Borsada yatırım konusunda deneyimli bir isimsiniz. Ancak sizi tanımayanlar için kendinizden bahseder misiniz?
Çocukluk yıllarımdan itibaren başlayan finansal piyasalara merakım, meslek seçimimde de etkili oldu. Kariyerime başladığım günden beri hep ilgili olduğum, sevdiğim işleri yaptım. İnsanın sevdiği işi yapması o kadar önemli ki. Dünya’daki en doğru sözlerden birisidir; “Sevdiğiniz işi yaparsanız, bir gün bile çalışmak zorunda kalmazsınız.”
Şu anda da finans sektöründe yönetici olarak çalışmaktayım. Anonim kimliğim nedeniyle daha fazla bilgi vermesem iyi olur.
2. Bireysel ilk yatırımınızı kaç yaşında ve neye yapmıştınız? Bu yatırımın getirisi nasıl oldu?
Dedemden babama kalan hisse senetlerimiz vardı. Çocukluğumda kuponları kesip, temettüleri bankadan almaya giderdik. Benim borsa sevdam da aslında böyle başladı. İlk yatırımımı 18 yaşında açtığım yatırım hesabından aldığım İş Bankası hisse senedi ile yaptım. Bu piyasalara giren herkes gibi (tabii genç yaşın da etkisiyle) hızlı başlamıştım. Sürekli al-satlar yaptığım için o yatırımın getirisi hakkında hiçbir fikrim yok.
3. Yatırım yapmak mı, para biriktirmek mi; hangisi daha zor?
İkisi de birbirinden zor ama tek cevap hakkım olduğuna göre: “para biriktirmek”. Çünkü her daim emeğin getirisi, sermayenin getirisinden düşüktür. Para biriktirip belirli bir sermaye büyüklüğüne ulaştıktan sonra sermaye getirisi yaratmak daha kolay olur. İnternette finansal özgürlüğünü kazanan, bu yolda ilerleyen arkadaşlardan da görebiliriz. İlk başlarda para biriktirerek portföylerine ekledikleri miktarların portföye oranı çok yüksekken, belirli eşikler aşıldıktan sonra portföy artık kendi kendini çevirir hale geliyor ve tasarrufları eklemenin çok da anlamı kalmıyor. Benzer şekilde ünlü yatırımcı Charlie Munger’ın ünlü sözünü hatırlayalım: “Her yere yürüyerek mi gidersiniz, yalnızca kuponla alınan yiyecekleri mi yersiniz bilmem ama ilk 100.000$’ı ne yapın edin biriktirin. Ondan sonra biraz rahatlayabilirsiniz.”
4. Bugüne kadar yaptığınız bireysel yatırımlar arasında hangisi en yüksek kazancı sağladı?
Benim hayatımı değiştiren yatırım aracı her daim hisse senetleri olmuştur. Zaman zaman derin düşüşler yaşamış olsam da, hayatımdaki en yüksek getirileri kesinlikle hisse senetlerinden elde ettim.
5. Peki ya en kötü yatırımınız?
Çok fazla hatalı yatırım kararım olmuştur ama bu piyasada işlem yapıyorsanız ve başarılı olmak istiyorsanız, sahip olmanız gereken en büyük erdemlerden biri hatanızı erken fark edip bunu kabullenebilmektir. Dolayısıyla çok fazla küçük hatam olsa da, hayatımı derinden etkileyecek büyük bir hatam veya batma hikayem yoktur.
6. En sevdiğiniz bireysel yatırım aracı hangisi, niçin?
Özellikle sermayesi küçük bireysel yatırımcılar için Türkiye’de hisse senedi piyasasından daha etkin bir yatırım aracı olduğunu düşünmüyorum. Yüksek sermaye sahipleri için seçenekler çok fazla olsa da, bireysel yatırımcının hem sermaye miktarının küçüklüğü hem de finansal piyasalara erişim problemi nedenleriyle hisse senedi yatırımı candır. Ayrıca sektöründe işleri iyi giderken ortak olabildiğiniz, işler kötüye gitmeye başladığında ortaklığınızı bir tıkla bitirebildiğiniz başka bir iş modeli var mı? Bence bu bile bireysel yatırımcı için çok büyük bir lütuftur.
7. Kripto paraları küçük yatırımcı için bir yatırım aracı olarak görüyor musunuz?
Kripto paraları ben 2000 Nasdaq balonuna benzetiyorum. Nasdaq balonunda teknoloji şirketlerinin fiyatlamaları önce uzaya çıkıp, sonrasında yerin 7 kat altına girmişti. İnternetin getireceği teknolojik devrim doğru öngörülmüş fakat piyasa tarafından abartılı fiyatlanmıştı. Kripto paralarda da benzer şekilde, blockchain ve kripto para devriminin doğru öngörüldüğünü fakat yanlış fiyatlandığını düşünüyorum. Kripto paralardan yalnızca çok az bir kısmı sonraki yıllarda da yoluna devam edebilecek, devam edebilenlerin getirisi de bir hayli yüksek olacaktır diye düşünüyorum. Bu durumda da bireysel yatırımcının bu riski bilerek, seçimlerini doğru yaparak ve süreci takip ederek kripto para yatırımı yapması gerekir. Fakat bu yatırımı kaç kişi böyle yapabilir diye sorarsanız; işte onun çok düşük bir oran olduğunu tahmin ediyorum.
8. Bireysel yatırım olarak ev ya da arsa aldınız mı hiç? Getirisi nasıl oldu?
Kendi oturduğum ev haricinde gayrimenkul yatırımım bulunmuyor. Bu evi düşük peşinat ve düşük faiz oranlı konut kredisi ile aldığım için getirisi; benim verdiğim peşinata ve kredi taksitlerine göre hesapladığımızda 3 yılda USD bazında yaklaşık “5x” oldu. Gayrimenkulde çok düşük kredi faiz oranı ve yüksek kredi kullanımı ile kaldıraç yaratılmadığı sürece inanılmaz bir getiri olduğunu da düşünmüyorum.
Maalesef bizim yatırımcımız yakın vadeye çok odaklı olduğundan, geçmişte yaşananları çabuk unutup kararlarını da genelde yakın vadede yaşananlara göre veriyor. 2018 yılındaki kur krizinde otomobil ve konut satış istatistiklerine açıp bakabilirsiniz. O dönemde otomobil satışları neredeyse durduğu için ÖTV indirimi yaşanmıştı, bugünse otomobil bir yatırım aracı olarak görülüyor. 2019 yılında 300.000-USD olan evler bugün 1.000.000-USD’ye yaklaşmış durumda.
Şu anda ülkemizde inanılmaz bir gayrimenkul çılgınlığı yaşanıyor. Tabii ki böylesine yüksek enflasyonun yaşandığı bir ülkede, gayrimenkul fiyatlarının Türk Lirası cinsinden düşmesi kolay kolay beklenmez. Fakat döviz cinsinden gayrimenkul fiyatlarında zirvede veya zirvelere çok yakın olduğumuzu düşünüyorum. Şu anda İstanbul’da merkeze yakın, 4+1 evin fiyatı 1 milyon USD’ye yakın. Bazen Dünya metropolleri ile karşılaştırmalar görüyorum fakat maalesef bunları çok doğru bulmuyorum. İstanbul’un hem 1. derece deprem bölgesi olması hem de o metropollerdeki kişi başı ortalama (USD) gelirlerin bir hayli gerisinde olduğumuz gibi 2 somut gerçek karşımızda dururken, bu karşılaştırmaların pek sağlıklı olmadığını düşünüyorum.
9. Küçük yatırımcı ne yapmalı, 3 altın öğüt olarak ne verirsiniz?
1- İyi bir araştırmacı olması gerekir. Doğru bilgiye ulaşmak ve doğru pozisyon alabilmek için araştırma yapmak ve bu doğrultuda kendine, pozisyonuna güvenmek önemlidir.
2- Piyasada aşağı ve yukarı yönlü anomalilerin her daim oluşabileceğini bilerek, düşüşlerde doğru pozisyonda sabırlı ve aşırı yükselişlerde de tamahkâr olması gerekir.
3- Para ve risk yönetimini makul düzeyde yapması gerekir. Piyasada fırsatlar bitmez ama paranız biterse fırsat gelse de değerlendiremezsiniz.
10. Küçük yatırımcı kendini nasıl geliştirebilir?
Günümüzde yalnızca bireysel yatırımcı değil tüm konularda insanın kendini geliştir(e)memesi, geliştirmesinden çok daha zordur. İşin teorisini ve psikolojisini öğrenmek için yurtdışında yayımlanmış kitaplar faydalı olacaktır. Maalesef Türkiye’de yazılan kaynak sayısı çok sınırlı olduğundan, yurt dışı kaynaklara yönelmek zorunda kalınıyor. Twitter’da karşılıksız şekilde bilgilerini paylaşan çok değerli kişiler var, onları takip edebilirler. İngilizcesi olanlar için ise internet tam anlamıyla derya deniz. Bizim eski dönemlerde öğrenmek için kırk takla attığımız bilgiler, şu anda bir tık uzağınızda. Önemli olan öğrenmeye niyetiniz var mı yok mu? Niyet varsa, bilgiye ulaşım artık çok kolay.
11. Ekonomik açıdan en sıcak gündem Türkiye’de de dünyada da enflasyon. Enflasyona karşı siz yatırımlarınızı gerek kısa gerekse de uzun vadede nasıl koruyorsunuz?
Enflasyon döneminde nakit el yakar. Dolayısıyla herkes de bir şekilde menkul veya gayrimenkul yatırımı yaparak, bunları yapamıyorsa ileride ihtiyacı olacak harcamaları öne çekerek kendini korumaya çalışır. Eylül-2021’de TCMB’nin faiz indirimleri ile başlayan yüksek enflasyon döneminde, özellikle döviz bazlı 1-2 yıl içinde ihtiyacım olacağını öngördüğüm tüm alışverişlerimi krediyle borçlanarak tamamladım. O dönemde hem kredilerde henüz bir sıkışma yoktu hem de fiyatlar stoklardaki döviz kurlarına göre ayarlandığından düşüktü. Böylece düşük fiyattan yaptığım alışverişlerimi yüksek enflasyon döneminde TL kredileri geri ödeyerek finanse etmiş oldum. Bunlar cep telefonundan, otomobile kadar varan çok geniş bir skaladaydı. Şu an geldiğimiz noktada ise artık enflasyon dalgasından korunmak, özellikle maaşlı çalışanlar için pek mümkün gözükmüyor. Yapılabilecek tek şey, bir süre boyunca zaruri olmayan harcamaları ertelemek ve bu tutarları yatırıma yönlendirmek olabilir.
12. Borsayı yakından takip ediyorsunuz. Bugünlerde yüzbinlerce yeni bireysel yatırımcı borsaya giriyor. Onlara yol göstermesi açısından soracak olursak; sizin bugüne dek yaptığınız en iyi ve en kötü borsa yatırımlarınız neler oldu?
En iyi yatırımlarım; ilgili şirketi en ince detayına kadar araştırdığım, sektörüyle ilgili uluslararası raporlar okuduğum, şirketin geleceğiyle ilgili kafa yorduğum, hisse fiyatından bağımsız olarak iş modeline inanarak sabredebildiğim şirketlerde olmuştur.
En kötü yatırımlarım ise, sürekli day trading yaparak para kazanmaya çalıştığım dönemlerde olmuştur. Hele algoritmaların bu kadar etkin olduğu günümüzde, day trading giderek zorlaşıyor. Yapabilene saygım sonsuz fakat bunu özellikle verilere, algoritmalara, quantum sistemlere, ko-lokasyona erişimi olmayan bireysel yatırımcının başarabilmesinin imkansıza yakın olduğunu düşünüyorum.
13. Borsa çok önemli bir ralli yaşadı 2022’de, 2023’de borsanın istikametini nasıl görüyorsunuz? 🙂
Borsamızda 2022’den de önce Mart-2020 pandemi dibinden itibaren ciddi bir boğa piyasası yaşanıyor. Mart-2021’de TCMB Başkanı Naci Ağbal’ın görevden alınması ile bir miktar duraklama yaşansa da, esas itibarıyla 3 yılda çok ciddi getiriler gördük. BIST-100 Endeksi 800’lerden (o zaman 80.000 idi) bugün 5.000’li seviyelere gelmiş durumda. Döviz bazlı rallinin ise çoğunu 2022 yılı içinde yaşadık.
Borsanın 2022’deki rallisi, esasında gayrimenkul/otomobil piyasasına girecek kadar sermayesi olmayan, döviz ve altında da umduğunu bulamayan yatırımcıların akınıyla yaşandı. Böylesine bir dönemin önümüzdeki yıllarda kolay kolay geleceğini sanmıyorum. Dolar bazlı benzer bir ralliyi ancak Türkiye’ye çok ciddi bir yabancı sermaye teveccühü olursa görebiliriz. Onun da kısa vadede çok mümkün olduğunu düşünmüyorum.
Yerel ve küresel belirsizlikler, yüksek enflasyonun artık talebi daraltıcı noktaya gelmesi, ihracat pazarlarımızdaki yavaşlamalar gibi etmenlerin hepsi bir arada değerlendirildiğinde hisse senedi yatırımı 2022’deki gibi “ne alırsan gidiyor” şeklinden “kaçan fırsat yok” temasına dönüştü. Büyük ihtimalle 2023 yılının geri kalanında da, bizim özellikle 2013-2020 arası yaşadığımız şekilde hisse senedi özelinde hareketler yaşanacaktır. Burada da bireysel yatırımcının artık Twitter, Telegram grupları gibi yerlerde duydukları hisselere sorgusuz, sualsiz atlamaktan ziyade gerçek anlamda yatırım yapması gerektiğini düşünüyorum.
Kişisel Finans’a kendi hayatındaki yatırım tercihlerini paylaştığı samimi yanıtları için teşekkür ediyoruz.