Borsa yatırımı rehberi

Uzun süre 1 milyon civarında kalan bireysel borsa yatırımcı sayısı son yıllarda coştu.2023 itibarıyla Türkiye’de yerli borsa yatırımcısı sayısı 3,5 milyon kişiye yaklaştı. Borsa (hisse senedi) yatırımı, özellikle faizlerin düşük olduğu dönemlerde daha da popülerleşen bir yatırım aracı. Para uzmanlarımız en güncel bilgileri ve faydalı yorumlar ile tavsiyeleri derleyerek herkes için borsaya giriş rehberi hazırladı.

Borsa nasıl çalışır, nasıl işler?

Peki borsa nedir? Kısa adıyla borsa, tam adıyla Borsa İstanbul (Bist) şirketlerin hisselerinin alınıp satıldığı bir platformdur.

Bir şirketin hisseleri Bist’te satılıyorsa bu şirket halka açık demektir. Halka açık şirketlerin ortaklık payları yani hisse senetleri borsada alınıp satılabilir.

Borsa nasıl çalışır derseniz bir hisseyi almak için ne kadar çok istekli varsa fiyatı o kadar yükselecektir. Borsada sıradan bir vatandaş da büyük kuruluşlar da hisse senedi alıp satabilir. Borsadaki bir şirketin mevcut ya da gelecekte beklenen kârı ne kadar yüksekse, o hisse senedini satın alma talebi de o kadar artar. Dolayısıyla da o hissenin fiyatı yükselir.

Borsada nasıl yatırım yapılır?

Halk arasındaki tabirle borsa nasıl oynanır ya da borsa yatırımı nereden yapılır küçük yatırımcının kafasını kurcalayan sorular… Hisse senedi almak istiyorsanız bu işlemi Borsa İstanbul’a gidip yapmazsınız. Bir bankada ya da aracı kurumda hesap açtırdıktan sonra rahatlıkla hisse senedi alıp satabilirsiniz.

Borsa yatırımı riskli midir?⚠️

Borsa, bir yatırım aracı olarak çok risklidir. Çünkü banka faizinde ya da devlet tahvilinde olduğu gibi ne getiri ne de anapara kazanç garantisi yoktur. Bugün 100 liraya aldığınız hisse yarın 10 lira da olabilir 200 lira da. Bu nedenle borsa oynamak riskli mi sorusunun yanıtı kesinlikle evettir.

1996’dan günümüze her senenin en çok kazandıran yatırım araçlarını inceledik. Bu özel çalışmaya göre borsa tam 11 sene en çok kazandıran yatırım aracı olmuş, ancak tam 9 kez de en çok para kaybettiren yatırım olmuş! Yani borsadan çok para kazanma şansı kadar parayı batırma riski de çok.

Borsa yatırımı yapacaklara tavsiyeler?

• Borsanın işleyişini iyice öğrenmeden doğrudan hisse senedi yatırımı yapmaktan kaçının.
• Alacağınız hissenin şirketini araştırın. Ticari işlemlerini, mali sonuçlarını, hakkındaki gelişmeleri, analizleri okuyun. Sonuçta hisse alarak o şirkete ortak oluyorsunuz.
• “Bu hisse uçar”, “Şu hisseye yatırım yapan parasını beşe katlar” şeklinde dedikodulara kulak asmayın. Unutmayın, bu tür borsa tüyoları size, bize kadar geldiyse artık tüyo olmaktan çıkmıştır!
• Özetle; borsanın işleyişi, almayı düşündüğünüz hisse senedinin arkasındaki şirketin ticari faaliyetleri ve mali gücü hakkında detaylı bilginiz yoksa ya da bu bilgileri düzenli takip etme fırsatınız bulunmuyorsa borsa yatırımı çok riskli olabilir.
• Borsa nasıl öğrenilir diye oturup okuyacak, araştıracak zamanınız yoksa ama yine de borsa yatırımı yapmak istiyorsanız hisse senedi ağırlıklı yatırım ya da BES fonlarından alabilirsiniz.

Borsadan nasıl para kazanılır?

Borsadan para kazanmak iki şekilde mümkün. Aldığınız hisseyi daha yüksek değerden satarak alım satım kazançı yapabilirsiniz. Yapılan araştırmalar özellikle küçük yatırımcıların sık şekilde al sat işlemi yaparak uzun vadede para kazanma şansının pek olmadığını gösteriyor. Bu nedenle, uzun vadede fiyatı artacak hisseleri belirleyip bunları alıp beklemek küçük yatırımcı için daha makul görünüyor.

Borsadan kazanmak için ikinci yol ise temettü. Peki ama temettü nedir? Hisse senedini alarak aslında o şirkete payınız oranında ortak oluyorsunuz.

Eğer şirket kâr ederse ve bu kârı ortakları ile paylaşmaya karar verirse, şirketin hisse senedini elinde bulunduranlara kaç tane hisse varsa o oranda kârdan pay verilir. İşte bu kâr payına temettü denir. Düzenli ve yüksek oranda temettü ödeyen şirketlerin hisselerini satın alarak, al sat yapmanıza gerek kalmadan da borsadan para kazanmak mümkün.

Son dönemde uzun vadeli yatırımın ön plana çıkması ile pasif gelir olarak adlandırılan temettü gelirine ilgi bireysel yatırımcılar arasında oldukça arttı.

Borsa mı fon mu?

Yatırım yapmak için borsa ile yatırım fonu arasında kararsız kalabilirsiniz. Eğer borsa hakkında bilginiz azsa, hisse takip etmek, araştırmak için zamanınız yoksa, tavsiyemize borsa endeksine yatırım yapan yatırım fonu almanız olur. Yatırım fonu rehberi yazımızdan fonlarla ilgili güncel ve pratik bilgilere ulaşabilirsiniz.

Borsa mı gayrimenkul mü?

Borsaya para mı yatırmalı ev mi almalı diyorsanız, bu sorunun yanıtı kişiye göre değişir. Borsa, getiri ihtimali yüksek ama riski de çok yüksek bir yatırımdır. Anaparanız dahil yatırımınızı kaybetme riski vardır. Gayrimenkül ise bu anlamda çok daha düşük riski bir yatırımdır.

Çevrenizden “Ahmet Abi evini satıp borsaya yatırdı, sonra üç ev aldı!” gibi şehir efsanelerini çok duyuyor olabilirsiniz. Ama borsanın yüksek riskli bir yatırım olduğunu ve böyle bir durumda elinizdeki tek evden de olabileceğinizi anımsatalım.

Borsa mı arsa mı?

Borsa mı ev mi sorusu gibi borsa mı arsa mı sorusu da çok sorulur. Yanıtı aynı. Elinizdeki parayı riske atmak istemiyorsanız, gelişecek bir bölgeden arsa yatırımı yapmak daha güvenlidir.

Borsa mı faiz mi?

Faiz en garantili yatırım araçlarından biridir. Yine sizin risk iştahınıza göre bu sorunun yanıtı değişir. Banka faizi hakkında temel bilgiler yazımıza da göz atabilirsiniz.

Kredi çekip borsaya girmek

Özellikle borsanın hızla yükseldiği dönemlerde kredi çekip borsa oynamak küçük yatırımcıların ilgisini çekiyor. Yukarıda paylaştığımız gibi borsa çok yüksek riskli bir yatırımdır. Bu yüzden kredi çekip borsaya yatırmak kesinlikle yapılmaması gerekir.

Borsa ne kadar kazandırdı?

Tekrarlayalım, borsa yüksek riskli bir yatırımdır. Bu nedenle kimi yıllar çok kazandırırken, kimi zamanlar da çok kaybettirmiştir. Aşağıdaki grafikte borsadaki bu ani çıkış ve sert düşüşleri net şekilde görebilirsiniz. Yeşil çizgi, BIST 100 endeksinin yıllar içindeki hareketini gösteriyor. BIST 100 nedir? BIST 100, Borsa İstanbul’da işlem gören hisselerden en çok işlem yapılan 100 hisse senedini gösterir. Borsanın genel gidişatını anlamak için BIST 100 endeksine bakılır. Sembolü XU100’dür.

Borsa vergisi ne kadar?

Borsa yatırımı gelirlerinin vergilendirilmesinde iki ayrı konu vardır:

1. Hisse senedi alım satımından kazanılan paranın vergilendirilmesi

Hisse senedinin menkul kıymet yatırım ortaklığı (MKYO) hissesi olup olmamasına göre farklılık olur:

• Şahıs olarak MKYO dışındaki hisse senetlerinizi satarsanızvergi oranı yüzde 0 olur.
• Eğere MKYO hisseniz varsa, bunların 1 yıldan uzun süre sonra satılmasından elde edilen kazanç için vergi yine yüzde 0‘dır. 1 yıldan kısa süre elde tutulan MKYO hisse senetlerinin satışından kazanılan paralar içinse yüzde 10 vergi işlem anında otomatik olarak (stopaj) uygulanır.

Hisse senedi alım satım gelirinizden kesilen vergi oranı ne olursa olsun, bireysel yatırımcı olarak bu gelirler için ayrıca beyanname vermenize gerek yok.

2. Borsa yatırımı temettülerinden kazanılan paranın vergilendirilmesi

MKYO, gayrimenkul yatırım ortaklığı ve girişim sermayesi yatırım ortaklığı hisse senetlerinden kazanılan temettü paralarında vergi oranı yüzde 0’dır. Bunların dışındaki hisselerden kazanılan temettü paralarında ise yüzde 15’tir.

Temettüden kazanılan paraların yüzde 50’si gelir vergisinden istisnadır. Bu istisnadan sonra kalan temettü geliriniz 40 bin liranın altındaysa vergi beyanı vermenize gerek yok. Eğer bu sınırı geçiyorsa temettüden kazandığınız paranın tamamı için vergi beyannamesi vermelisiniz.

Hisse senetlerinin vergilendirilmesi diğer yatırım araçlarına göre biraz karışık değil mi? Borsa vergisi ne kadar konusunda daha detay bilgi isterseniz Gelir İdaresi’nin hisse senedi vergi hesaplama rehberini ve KMPG isimli denetim şirketinin hisse senedi vergisi nasıl ödenir yazısını okumanızı öneriyoruz.

Borsa İstanbul’un borsada işlem yapmak bilgilendirme ve yatırımcılar için borsa kitapçıklarından borsa ve hisse senedi ile ilgili detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz.