Yatırım fonu rehberi

Yatırım fonu nedir? Farklı yatırım araçlarına yatırım yapmak için portföy yönetim şirketleri tarafından kurulan fonlara yatırım fonu denir. Bu fonların paylarından isteyen herkes satın alabilir. Para uzmanlarımız yatırım fonları ile en güncel ve pratik bilgileri araştırarak bir yatırım fonu rehberi hazırladı.

Yatırım fonu nasıl alınır?

Yatırım fonu almak çok kolay. Hesabınız bulunan bir banka ya da aracı kuruluş  vasıtasıyla çeşitli yatırım fonlarından istediğini alabilirsin. Eğer yatırım hesabın yoksa, fon almadan önce bir yatırım hesabı açtırman gerekir. Ki Internet üzerinden ya da şubeye giderek yatırım hesabını kolayca açtırabilirsin.

Sadece çalıştığın bankanın yatırım fonlarını değil istediğin fonu herhangi bir banka ya da aracı kurum üzerinden alabilirsin.

Mesela İş Bankası’nda hesabın varsa sadece o bankanın portföy şirketi olan İş Portföy’e ait yatırım fonlarını değil, Türkiye’de sisteme kayıtlı tüm yatırım fonlarından istediğini alabilirsin.

Yatırım fonu alma işlemini internet şubeleri, ATM’ler ya da şubelere giderek rahatça yapabilirsin.

Yatırım fonu alım satım saatleri nedir?

Çoğu banka müşterilerine 7 gün 24 saat yani istedikleri zaman yatırım fonu alma ya da satma talimatı verme imkanı sunar.

Ama yatırım fonlarında verdiğiniz talimat her zaman hemen gerçekleşmeyebilir.  Fonlar al ya da sat dedikten sonra, fonun özelliğine göre bir, iki ya da üç işgünü sonra işleminiz gerçekleşir.

İşlemin talimat verdikten (yani al ya da sat dedikten) kaç gün sonra gerçekleşecek olmasına T+1, T+2 ya da T+3 adı verilir.

Bir diğer deyişle, T+1 ne demek derseniz al ya da sat emri verdikten sonra işleminizin gerçeklemesi bir iş günü sonrasını bulur.

Örneğin T+1 ile işlem yapılan bir yatırım fonundan al emrini bankana çarşamba günü verirsen, hesabından paranın çekilip yatırım fonunun alınması perşembe günü tamamlanır. Eğer cuma günü talimat verirsen ise pazartesi günü işlem yapılır.

Yatırım fonu almak mantıklı mı?

Yatırım fonları profesyonel finans uzmanları tarafından yönetilir. Bu nedenle yatırım yapmak istediğin ama hakkında bilgi sahibi olmadığın bir yatırım aracını direkt almak yerine, o yatırım aracından oluşan bir yatırım fonu almak daha mantıklı olabilir.

Örneğin hisse senedi yatırımı yapmak istiyor ama borsa hakkında bilgin azsa ya da düzenli olarak borsayı takip edecek vaktin yoksa, borsadaki hisse senetlerinden oluşan bir yatırım fonu alabilirsin.

Yatırım fonu alırken nelere dikkat etmeli?

• Almayı düşündüğünüz yatırım fonunun içinde hangi yatırım araçlarından ne oranda olduğuna bakın. Fonun internet sitesinden bu bilgilere ulaşabilirsin.
• Ayrıca Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu (TEFAS) isminde kamuya ait platform üzerinden tüm fonlara ait detaylı bilgilere ulaşabilir ya da tek bir yatırım hesabı üzerinden istediğin fonu alıp satabilirsin.
• Yatırım fonunun önceki yıllarda benzer fonlara göre ne kadar para kazandırdığına bakın. Geçmişteki getirileri gelecekte ne getireceğini tabii ki garanti etmez. Ama yine de geçmişte ne kadar kazandırdığı fon seçiminizde bir kriter olabilir. Aylık, altı aylık, yıllık ve 5 yıllık gibi sürelerde yatırım fonu getiri hesaplamaları yapabilirsin. Tefas’ın fon karşılaştırma sayfasından tüm fonları getirilerine göre karşılaştırabilirsiniz. Örneğin, popüler yatırım fonlarından iş bankası yatırım fonu 801 getirisi.

Yatırım fonu zarar eder mi?

Yatırım fonu, bankaya faizle para yatırmak gibi değildir. Yani belirli bir süre sonunda mutlaka paranı artmış olarak bulamayabilirsin.

Aldığınız yatırım fonu, hangi yatırım aracına dayalıysa bunun fiyatındaki artış ya da düşüşten etkilenir.

Mesela altın yatırım fonu aldın diyelim. Sen yatırım fonunu aldıktan sonra altın fiyatı düşerse, yatırım fonundaki paranda azalacaktır.

Fon ile nasıl para kazanılır?

Yukarıdaki açıklama burada da geçerli. Aldığın yatırım fonu, nasıl bir yatırıma aracına dayalıysa ondaki fiyat değişimine göre fiyatı artabilir. Bu durumda da fonu almış kişi kazanç elde eder.

Örneğin hisse senedi fonu aldın diyelim. Fonun yatırım yaptığı hisse senetleri yükselirse, yatırım fonunun birim değeri de artar. Mesela tanesini 1 liraya aldığın yatırım fonu 1,5 liraya çıktı diyelim. Bu durumda fona koyduğun paran %50 kazanç sağlamış olur.

Bir diğer deyişle, fon almak para kazandırır mı sorusunun yanıt aldığın yatırım fonunun performansına göre değişir.

Yatırım fonu batarsa ne olur?

Herhangi bir banka ya da aracı kurumdan fon aldın diyelim. O banka ya da aracı kurum batarsa, senin fonlarına hiç bir şey olmaz. 😉

Niye? Çünkü o fonlar, aldığın yerde değil MKK denilen Merkezi Kayıt platformu adındaki merkezde tutulur. Banka hesabı ekstrende gördüğün gizemli MKK ücreti var ya, işte tam da oradan bahsediyoruz. MKK masrafı nedir?

Ancak, aldığın yatırım fonunun yatırım yaptığı varlığın fiyatı düşerse, herhangi bir garantin olmadığını unutma.

Yatırım fonu maliyeti ne kadar?

Yatırım fonu alıp satarken sizden bir komisyon parası alınabilir. Bunun detayını yatırım fonunu almayı düşündüğünüz bankadan ya da aracı kurumdan sorup öğrenmelisin. Genelde artık bu maliyet müşteriden alınmıyor.

Yatırım fonlarında bir de doğrudan ödemediğin fon yönetim ücreti olarak fonu kurup, yöneten şirketin yaptığı kesinti vardır. Bu kesinti fonun elde ettiği toplam getiri üzerinden kesilir.

Sen bir fon satın aldığında ilave bir para kesintisi doğrudan senin hesabından yapılamamış olur ancak fonun getirisi yönetim ücreti kadar azalmış olur.

Ayrıca Devlet tarafından yatırım fonlarından kesilecek yönetim gideri kesintisi için üst sınırlar getirilmiştir.

Bir de fon alıp, saklamak için ödenen MKK masrafı vardır, ki buna yukarıda değinmiştik zaten.

Yatırım fonu türleri

Çok farklı türlerde yatırım fonu alabilirsin. Altın gibi kıymetli madenlerden, hisseye, devlet tahvillerine, kira gelirlerine, banka faizine, repoya kadar hemen her tür yatırım aracını içeren yatırım fonları vardır.

Bir yatırım fonu içinde bu yatırım türlerinden sadece biri olmak zorunda değildir. Riski yaymak için farklı yatırım araçlarının kombinasyonları da kullanılır.

TEFAS’ın fon karşılaştırma sayfalarından farklı yatırım fonlarının karşılaştırabilirsin.

Hangi yatırım fonu alınmalı?

Yüzlerce değişik yatırım fonu arasından hangi yatırım fonunu seçmek lazım? Bu öncelikle senin risk iştahına bağlı. Eğer hisse senedi gibi yüksek riskli yatırım araçları tercih ediyorsan, daha az riskli ama getiri olasılığı da daha düşük para piyasası fonları gibi yatırım fonları sana uygun olmaz.

Aşağıda temel yatırım fonu türlerinin son 5 yıldaki getiri oranlarını bulabilirsin (2021 itibarıyla, en güncel fon getirileri bilgileri için TEFAS):

Yatırım fonu vergilendirme

Yatırım fonları vergiye tabi mi diye düşünebilirsin. Yanıt hem evet, hem hayır.

Yatırım fonundan elde edilen getirinin vergi oranı yüzde 10. Yatırım fonu vergi kesintisi, yatırım fonu sat dediğinizde işlem yapılırken otomatik kesilir. Yani stopaj vardır.

Ancak yüzde 10’luk yatırım fonu vergisinin üç istisnası vardır:

1. Yüzden 80’den fazlası hisse senedi içeren fonlarda vergi yüzde sıfır, yani bu yatırım fonları vergiden muaftır.
2. Eğer yarıdan fazlası borsa hisse senedi yatırımında oluşan bir fonu, bir yıldan uzun süre elinizden tuttuktan sonra satarsanız da yatırım fonu vergi muafiyeti vardır. Yani vergi ödemezsiniz.
3. Yüzden 80’den fazlası döviz olan yatırım fonlarında ise vergi oranı yüzde 15’dir.

23 Aralık 2020’de getirilen geçici bir vergi istisnası ile 31 Aralık 2022’ye kadar yatım fonları stopaj yani vergi oranı sıfırlandı. Ancak değişken, karma, eurobond, dış borçlanma, yabancı ve serbest fonlar ile adında döviz ifadesi geçen yatırım fonlarında stopaj vergisi eskisi gibi devam ediyor.

Yatırım fonu vergi avantajı

Banka faizinde vergi oranı yüzde 15 iken yatırım fonları için yukarıda detaylı açıkladığımız gibi genellikle yüzde 10 vergi vardır. Bu nedenle faiz mi yatırım fonu mu diye soruyorsanız (eğer getiri oranları aynı ise!) yatırım fonunun yüzde 5 vergi avantajı, tercih sebebi olabilir.

Örneğin, bin lirayı yüzde 10 ile bankaya faize verdiğinizi düşünelim. Mevduatta bir yıl sonunda 100 lira faiz kazanırsınız, bunun 15 lirası vergi olarak kesilir.

Eğer yatırım fonu aldıysan ve fiyatı bir yılda yüzde 10 arttıysa, yatırım fonunu satarken ödeyeceğin vergi 10 lira olacaktır. Yani eğer faiz oranı ile yatırım fonundaki artış oranı bire bir aynı ise her bin lirada yatırım fonu size 5 lira fazla kazandırır. Mevduat faizi rehberimizden banka faiziyle ilgili diğer tüm detaylara ulaşabilirsiniz.

Ancak yatırım fonlarında faiz gibi getiri garantisi yok. Aldığın fonun getirisi, banka faizinden düşük olabilir. Hatta paran azalabilir bile.

• Yatırım fonları hakkında ilave bilgi için: Fonlarla ilgili düzenlemeleri yapan Devlet kurumu olan Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) yatırım fonu rehberi kitapçığı.
• Tefas’ın internet sitesinden ise yatırım fonu terimleri sözlüğüne ulaşabilirsin.

Güncelleme Tarihi: 8 Ekim 2022.